Speech wethouder Evelien van der Star tijdens Dodenherdenking 2025 (Moerstraten)
Echo
Het was een favoriete bestemming voor schoolreisjes, vooral in de jaren vijftig en zestig.
Tienduizenden kinderen bezochten de Echoput in Apeldoorn, een nationale en drukbezochte attractie.
Wellicht waren er ook leerlingen hier uit Moerstraten die over de rand van de beroemde put keken, al zouden sommigen waarschijnlijk terugdeinzen – tweeënzestig meter diepte maakt indruk.
Maar echte durfals bogen zich voorover en riepen woorden, waarna de akoestiek haar wonderlijke werk deed.
Echo's hoorde je niet alleen in Apeldoorn.
Ze klonken – en klinken – ook in Moerstraten, zelfs in de stil makende jaren van de Tweede Wereldoorlog.
Ze waren afkomstig van opgewonden stemmen, van klossende soldatenkistjes, van wapengekletter, bombardementen. Echo's die zich in oren nestelden. Maar de lokale archieven vertellen niets over hun tijdsduur.
Dat roept vragen op. Laat ik er een paar stellen:
Wat waren de nagalmtijden van het beschadigen van herberg ‘De Kapel’ en de kerk hier in Moerstraten?
Nog een geluidsvraag. Hoelang klonk de echo van de beschietingen vanuit Welberg kort na de bevrijding van Moerstraten?
We weten het niet.
Maar de nagalmtijd van een woord of klank is korter dan u waarschijnlijk zou vermoeden. Volgens natuurkundigen sterft een geluid al na maximaal twee seconden. Dan is het voorgoed verdwenen.
Op eentje na: fascisme.
Wie scherp naar de geschiedenis luistert, hoort dat de echo van dat woord nooit volledig verdwijnt.
Sterker nog: het wint de laatste jaren aan kracht. Over de hele wereld dienen zich voorbodes van autoritair leiderschap aan.
Zo dreigt een zorgelijke parallel tussen het Duitsland van de jaren twintig en dertig en de wereld van nu te ontstaan.
Laten we enkele overeenkomsten noemen: haperend vertrouwen in democratie; onbehagen als brandstof voor populisme; sterke geopolitieke spanningen; groeiend nationalisme; de afkeer van andersdenkenden; wantrouwen tegenover rechtspraak, media en wetenschap; toename van antisemitisme en islam fobie; het stuivertje wisselen van feiten en leugens; verspreiding van complottheorieën en het aanwijzen van zondebokken.
Het is vooral ook de angst die momenteel overheerst.
Want een burger die onzeker of bang is, zal zijn rechten en vrijheden sneller uit handen geven en de hoop op autoritaire leiders vestigen, die steevast namens 'het volk' zeggen te spreken.
Er is ook hoop. Altijd! Zo hangt de vlag in Nederland maar zelden halfstok, behalve op 4 mei of bij nationale tragedies als de aanslag op de MH17.
Dat ons roodwitblauw de rest van het jaar trots kan wapperen, is een geruststelling.
Wij staan hier in vrijheid – één in al onze verschillen. Toch is waakzaamheid nodig. Want een democratie en rechtsstaat verlies je nooit plotseling, van de een op de andere dag. Het begint altijd klein, terloops en ogenschijnlijk onschuldig.
De oorlog kostte in de gemeente Roosendaal honderden mensen, zowel burgers als militairen, en sloeg bij velen, ook hier in Moerstraten, een winkelhaak in hun ziel.
Aan al die mensen, maar ook aan onszelf en de komende generaties zijn we het verplicht om gewetensvol met onze vrijheid om te gaan.
Hier staan we, op 4 mei, bij het eerste oorlogsmonument van Nederland in een dorp, dat gastvrij, open en verdraagzaam is.
De slotvraag is hoe we dat het beste kunnen uitdragen. Ik denk op twee manieren. Laten we ons blijven uitspreken tegen onverdraagzaamheid en uitsluiting.
Maar nog sterker hoop ik dat de twee minuten stilte van deze gedeelde Dodenherdenking een lange nagalmtijd heeft.
Een echo die ons aan een voortdurende keuze herinnert.
Aan de ene kant onze democratie en rechtsstaat of aan de andere kant een samenleving zonder vrije geluiden en meerstemmigheid.
Dat is de telkens terugkerende keuze. Is dat een lastige? Nee.
Laten we vertrouwen op eenieders gezonde verstand, intuïtie, verdraagzaamheid en verbondenheid.
Zodat de 9 Canadese militairen hun leven hier in Moerstraten niet voor niks gegeven hebben.
Dank u wel.